ՀՀ ԳԱԱ Ա․ Թախտաջյանի անվան բուսաբանության ինստիտուտ

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ ԱՅՑԵԼՈՒՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

🕒 Աշխատանքային ժամեր
Ապրիլ - Հոկտեմբեր՝ 09:00 – 20:00
Նոյեմբեր - Մարտ՝ 09:00 – 17:30

🎟️ Մուտք
500 ՀՀԴ Մեկ անձի համար
200 ՀՀԴ մինչև 11 տարեկան երեխաների համար

🚌 Ինչպես հասնել
Հանրային տրանսպորտով՝ 20 և 54 համարի ավտոբուսները կանգ են առնում այգու մոտ
Տաքսիով՝ մոտ 15 րոպե ճանապարհ Երևանի կենտրոնից

🎫 🎫 Տոմսերի և էքսկուրսիաների ամրագրում՝ botany.am/hy/tickets

ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ
Երևանի բուսաբանական այգու պատմությունը սկսվել է 1935 թվականից, երբ այն հիմնադրվել է մայրաքաղաքի հյուսիսարևելյան բարձրադիր հատվածում՝ 80 հա կիսաանապատային, գրեթե ծառազուրկ տարածքում։ Սկզբից ի վեր այն ծառայել է որպես գիտակրթական, բնապահպանական և հանգստի կենտրոն՝ միաժամանակ կատարելով բուսաբանական գիտության զարգացման կարևոր առաքելություն։

Այգին ձևավորվել է որպես դենդրոհավաքածուի հիմք՝ նպատակ ունենալով հավաքել և ցուցադրել տարբեր բուսաաշխարհագրական գոտիներից բերված արժեքավոր և հազվագյուտ բուսատեսակներ։ 1940-ականներին այգու աշխատակիցների և Հայաստանի նշանավոր բուսաբանների ջանքերով հիմնվել են առաջին պատմական ծառուղիները՝ կովկասյան և մանրատերև լորենին, շագանակատերև ու ամառային կաղնին, նարնջագույն մակլյուրան, Ղրիմյան սոճին և այլ արժեքավոր տեսակներ, որոնք մինչ օրս պահպանում են իրենց կոմպոզիցիոն դերը։ 1954 - 1970 թվականներին այգին վերակառուցվել է, և ձևավորվել են աշխարհագրական էքսպոզիցիոն հողամասեր՝ ներկայացնելով Կովկասի, Սիբիրի, Եվրոպայի, Հյուսիսային Ամերիկայի, Արևելյան Ասիայի և Ղրիմի բնորոշ ծառատեսակները։ Այս հատվածները հնարավորություն են տվել այցելուներին ուսումնասիրել տարբեր աշխարհամասերին բնորոշ բուսական միջավայրերը՝ առանց Հայաստանի սահմանները հատելու։

Երևանի բուսաբանական այգու զարգացումը սերտորեն կապված է եղել ՀՀ ԳԱԱ Բուսաբանության ինստիտուտի հետ, որի ակունքները գնում են մինչև 1922 թ․՝ Ալեքսանդր Շելկովնիկովի կողմից հիմնադրված բնագիտա-պատմական թանգարանը։ 1931 թվականին կազմավորվել է Բուսաբանության ինստիտուտը, որը 1943 թվականից դարձել է Գիտությունների ազգային ակադեմիայի կարևորագույն հաստատություններից մեկը։

Տարբեր տարիներին այգին դարձել է բույսերի կարգաբանության, էվոլուցիոն մորֆոլոգիայի, հնէաբուսաբանության, պալինոլոգիայի և բուսականության էկոլոգիայի ուսումնասիրման կարևորագույն կենտրոն։ Այստեղ գիտագործունեություն են ծավալել Հայաստանի առաջատար բուսաբանները՝ արժանանալով նաև միջազգային ճանաչման։ 2023 թվականին բացվել է Բուսաբանական թանգարանը, որը տեղակայվել է այգու նախկին վարչական շենքի երկու հարկերում։ Թանգարանը ներկայացնում է Հայաստանի և տարածաշրջանի ժամանակակից ու հնագույն բուսականության պատկերը՝ Դևոնյան դարաշրջանից մինչև Ուրարտուի դարաշրջան։

ՀԱՎԱՔԱԾՈՒՆԵՐ
Երևանի բուսաբանական այգու բազմազան հավաքածուներն սկսվել են ձևավորվել դեռևս 1930-ականներից՝ նպատակ ունենալով համադրել աշխարհի տարբեր բուսաաշխարհագրական գոտիների ներկայացուցիչներ՝ գիտական ուսումնասիրության, կրթական ծրագրերի և էկոկրթական աշխատանքի համար։ Հավաքածուները բաժանվել են մի քանի հիմնական հատվածների՝ յուրաքանչյուրը ձևավորված ըստ աշխարհագրական ծագման կամ էկոլոգիական պահանջների․

Բացօթյա դենդրոհավաքածու - ձևավորվել է 1950-1970-ական թվականներին և զբաղեցրել է շուրջ 16 հա տարածք։ Այստեղ ներկայացվել են Կովկասի, Ղրիմի, Հյուսիսային Ամերիկայի, Եվրոպայի, Սիբիրի և Արևելյան Ասիայի բնորոշ ծառատեսակներ ու թփեր։ Հողամասերը նախագծվել են էկոլոգո-աշխարհագրական սկզբունքով, ինչը թույլ է տվել այցելուին զգալ տարբեր մայրցամաքների բնաշխարհի կլիման և կառուցվածքը՝ Հայաստանի պայմաններին հարմարեցված տեսակներով։

Ջերմատուն (տրոպիկական և մերձարևադարձային բույսեր) - ձևավորվել է փակ տարածքներում, ապահովելով 670-ից ավելի բուսատեսակների պահպանություն՝ ներառյալ բրազիլական սեզալ, ճապոնական սագու, սառույցի բույս, բամբակենու և բրնձի տեսակներ։ Այս հավաքածուն ներկայացվում է ինչպես դիտողական նպատակների, այնպես էլ ուսումնական ծրագրերի համար՝ տարվա բոլոր եղանակներին։

Բուսաբանական թանգարան - բացվել է 2023 թվականին և ներառել է երկու հարկում կառուցված ցուցադրություն։ Առաջին հարկում ներկայացվել են ժամանակակից բուսաբանական նմուշներ՝ Կարմիր գրքի տեսակներ, սնկեր, քարաքոսեր, պտուղներ և բույսերի կարգաբանական խմբերի լուսանկարներ։ Երկրորդ հարկում ցուցադրվել են բուսական բրածոներ՝ սկսած Դևոնյան դարաշրջանից (մոտ 370 միլիոն տարի առաջ) մինչև Վանի թագավորության ժամանակաշրջան՝ եզակի նմուշներով ՀՀ, ԼՂՀ և հարակից տարածքներից։

Այս հավաքածուների նպատակն է եղել ապահովել ինչպես տեղական ֆլորայի ուսումնասիրությունը, այնպես էլ համաշխարհային տեսակների ճանաչումն ու պահպանությունը՝ այգին վերածելով գիտություն-բնություն-կրթություն կապող եզակի հանգույցի։

ՇՐՋԱՅՑԵՐ
Երևանի բուսաբանական այգում շրջայցերն այսօր հանդիսանում են կրթական, ճանաչողական և էկոլոգիական դաստիարակության առանցքային ձևաչափերից մեկը։ Այգին առաջարկում է բազմաբովանդակ և տարիքային խմբերին հարմարեցված այցեր, որոնք հարստացնում են այցելուի փորձը՝ միաժամանակ խթանելով բնության հանդեպ հետաքրքրություն և հոգատարություն։ Շրջայցերն անցկացվում են ինչպես անհատապես, այնպես էլ խմբերով՝ հայերեն, անգլերեն և ռուսերեն լեզուներով։

Շրջայցերի ձևաչափեր
3 - 6 տարեկաններ - Ամենափոքրերի համար կազմակերպվում են 20-40 րոպեանոց ինտերակտիվ այցեր՝ ուղղված գույնի, ձեւի, հոտի և զգայական ընկալման զարգացմանը։

7 - 12 տարեկաններ - Այս տարիքային խմբի համար առաջարկվում են 45-60 րոպեանոց կրթական շրջայցեր, որոնք ընդգրկում են բացօթյա ցուցադրական հողամասեր, պատմական ծառուղիներ, արևադարձային և մերձարևադարձային բույսերով ջերմատուն, ինչպես նաև բուսաբանական թանգարանի հետաքրքիր ցուցանմուշներ:

13 և բարձր տարիքի այցելուներ - Ավելի խորացված շրջայցերն ընդգրկում են բուսաբանական խմբերի, տեսակային բազմազանության, բույսերի էկոհամակարգում ունեցած դերի և պահպանման խնդիրների շուրջ տեղեկատվություն։ Տևողությունը՝ 45-60 րոպե։

ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՓԱՍՏԵՐ
🔹 Հիմնադրվել է կիսաանապատում
Երևանի բուսաբանական այգին հիմնադրվել է 1935 թվականին՝ գրեթե ամբողջովին ծառազուրկ, 1200-1250 մ բարձրության վրա գտնվող կիսաանապատային տարածքում։

🔹 80 հա տարածք բուսական աշխարհի համար
Այգու տարածքը զբաղեցնում է շուրջ 80 հեկտար և ընդգրկում է բացօթյա հավաքածուներ, ջերմատուն, թանգարան և ուսումնագիտական տարածքներ։

🔹 Բույսեր ամբողջ աշխարհից
Բացօթյա էքսպոզիցիոն հողամասերում ներկայացված են Կովկասի, Սիբիրի, Եվրոպայի, Հյուսիսային Ամերիկայի, Արևելյան Ասիայի և Ղրիմի բնորոշ ծառատեսակներ։

🔹 670 արևադարձային բույս՝ ջերմատանը
Ջերմատան հավաքածուն ներառում է շուրջ 670 տեսակ՝ մանգո, սեզալ, բրնձի, սագու արմավենու, բամբակենու և այլ բացառիկ բույսեր։

🔹 Թանգարանի բրածոներն ավելի հին են, քան դինոզավրերը
Բուսաբանական թանգարանում ցուցադրված են բույսերի բրածոներ, որոնցից մի քանիսը շուրջ 370 միլիոն տարեկան են, դեռ Դևոնյան դարաշրջանից։

🔹 Առաջին ծառուղիները՝ 1940-ականներից
Այգու պատմական ծառուղիները՝ կաղնու, լորենու, շագանակի և սոճու տեսակներով, տնկվել են 1940-ականներին և մինչ օրս պահպանվում են։

🔹 Բույսեր Կարմիր գրքից
Այգում պահպանվում են Հայաստանի Կարմիր գրքում գրանցված մի շարք հազվագյուտ և վտանգված բուսատեսակներ՝ որպես ex-situ պահպանության մաս։

🔹 Armenia’s first paleobotanical exhibition
Թանգարանում կարելի է տեսնել բույսերի բրածոներ՝ սկսած Վանի թագավորության ժամանակներից մինչև միլիոնավոր տարվա նմուշներ։