Մաստարայի Սբ․ Հովհաննես եկեղեցի

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ ԱՅՑԵԼՈՒՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

Մուտք: Մաստարա գյուղի կենտրոնից
Կոորդինատներ: 40°27'07" Հ.լ., 43°53'02" Ա.ե.
Պահպանվածություն: Կանգուն
Ժամանակաշրջան և տարեգրություն:

• Կառուցման առաջին փուլ 620-630 թթ․
• Կառուցման երկրորդ փուլ: 640-ականներ

ԱԿՆԱՐԿ

Մաստարայի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցին, որը հայտնի է նաև որպես Կաթողիկե, 19-րդ դարից ի վեր եղել է հետազոտողների ուշադրության կենտրոնում։ Նշանավոր հեղինակներն, ինչպիսիք են Գ. Ալիշանը, Գ. Հովսեփյանը և Թ. Թորամանյանը, ուսումնասիրել և փաստաթղթավորել են եկեղեցու արձանագրություններն ու ճարտարապետությունը։ 

ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Սուրբ Հովհաննես եկեղեցին ուղղանկյուն կառույց է՝ կենտրոնական գմբեթով։ Աղոթարանը քառակուսի է, և գմբեթը՝ իր ութանիստ թմբուկով, բարձրանում է երեք աստիճանի շեփորաձև տարրերի վրա։ Բարձր խորանի կողքերին գտնվում են աղոթարանները, իսկ մուտքերը՝ արևմտյան և հարավային մասերում են։

Եկեղեցին ի սկզբանե կառուցվել է մեծ մոխրագույն և մանուշակագույն քարերով, իսկ ավելի ուշ վերանորոգվել է դեղնավուն քարերով։ Եկեղեցու գմբեթի վրա առկա են ութ պատուհաններ, որոնք լուսավորում են եկեղեցու ներսը։ 

Արտաքին ձևավորումն ավելի զուսպ է, բայց ներառում է հազվադեպ հանդիպող հայկական արվեստի տարրեր, ինչպիսիք են քանդակված մուտքերը, քիվերը և պատուհանների կամարները, որոնք զարդարված են բուսական և երկրաչափական մոտիվներով։ Զարդարված կամարները գեղեցկացնում են արևմտյան և արևելյան ճակատները, իսկ ատամնավոր քիվերը ամբողջացնում են արտաքին զարդարանքը։

ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄ

Եկեղեցին մեծ վերանորոգումների է ենթարկվել 10-13-րդ դարերում և 18-րդ դարում։ 1889 թվականին վերանորոգման ժամանակ եկեղեցու շրջապատող պատերը քանդվել են, և ներսում կառուցվել է փայտե պատշգամբ։ Պատերը ծածկվել են հաստ ավազային ծեփով, որի տակից երևում են որմնանկարների մնացորդներ։ 2017 թվականին իրականացվել են վերականգնողական աշխատանքներ, որոնք ներառել են որմնանկարների մաքրում, ամրացում և վերականգնում։

ՏԵՂԱԿԱՆ ԼԵԳԵՆԴՆԵՐ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹ

Ըստ լեգենդներից մեկի, երբ Սուրբ Հովհաննեսի մարմինը անցկացնում էին գյուղով, գյուղացիները խնդրում են մի մասունք նրանից։ Ստանալով Սուրբ Հովհաննեսի ձեռքը՝ նրանք կառուցում են եկեղեցին՝ ձեռքն այնտեղ ամփոփելու համար և անվանում գյուղը Մաստարա (Մասը տարա)։