Սուրբ Սարգիս զորավարի տոնը
Սուրբ Սարգիս զորավարի տոնը Հայաստանում նշվող ամենասիրված և ժողովրդական տոներից է, որը նվիրված է քրիստոնեական սրբին՝ Սուրբ Սարգիս զորավարին, ով համարվում է սիրո, երիտասարդության և զինվորների բարեխոսը։
Ո՞վ է Սուրբ Սարգիս Զորավարը
Սուրբ Սարգիս զորավարը քրիստոնեական հավատքի նվիրյալ մարտիկ էր, ով ապրել է 4-րդ դարում և դարձել է քրիստոնեության պաշտպանն ու քարոզիչը։ Նա Մեծն Կոստանդիանոս կայսեր կողմից նշանակվել է Կապադովկիայի սպարապետ, սակայն Հուլիանոս Ուրացող կայսեր օրոք (361-363) ստիպված է եղել փախչել հալածանքներից և ապաստանել Հայաստանում, ապա՝ Պարսկաստանում։ Շապուհ II պարսից արքան պահանջել է նրանից զոհ մատուցել հեթանոսական կրակին, սակայն Սարգիսը մերժել է՝ հայտարարելով, որ պաշտում է միայն ճշմարիտ Աստծուն։ Այդ պատճառով նա ենթարկվել է դաժան խոշտանգումների, իսկ նրա որդին՝ Մարտիրոսը, նահատակվել է նրա աչքի առաջ։ Ինքը՝ Սարգիսը, մնալով անդրդվելի իր հավատքի մեջ, գլխատվել է, իսկ նրա մարմնի վրա լույս է իջել՝ խորհրդանշելով նրա սրբությունը։
Ավանդության համաձայն՝ Մեսրոպ Մաշտոցը բերել է նրա մասունքները Հայաստան և ամփոփել Ուշիում, որտեղ էլ հետագայում կառուցվել է համանուն եկեղեցին։ Սուրբ Սարգիսը համարվում է երիտասարդների արագահաս բարեխոսը, իսկ նրա տոնը՝ երիտասարդների օրհնության օր, նշվում է ժողովրդական սովորույթներով։ Նրա անունը խորհրդանշում է ոչ միայն ռազմական քաջություն, այլև սիրո և հավատարմության գաղափարները, ինչի պատճառով տոնը հաճախ համեմատվում է արևմտյան Վալենտինի օրվա հետ։ Ի տարբերություն Վալենտինի տոնի Սուրբ Սարգսի տոնը ընդգծում է հավատքի, սիրո և հոգևոր կապի կարևորությունը, մինչդեռ Սուրբ Վալենտինը ավելի շուտ խորհրդանշում է ռոմանտիկ սիրո դրսևորումները: Մյուս տարբերությունն այն է, որ եթե Սուրբ Վալենտինի օրը հիմնականում վերաբերում է զույգերին, ապա Սուրբ Սարգսի տոնը հատուկ նշանակություն ունի այն միայնակ անհատների համար, ովքեր փնտրում են կյանքի ուղեկից՝ ընդգծելով նրանց հավատքը, սերը և հոգևոր կապը, այլ ոչ թե պարզապես ռոմանտիկ դրսևորումները։
Երբ և ինչպես է նշվում տոնը
Սուրբ Սարգիս զորավարի տոնը նշվում է Հայ Առաքելական եկեղեցու կողմից մեծ պասից 63 օր առաջ, ինչը նշանակում է, որ այն շարժական տոն է և կարող է նշվել հունվարի վերջից մինչև փետրվարի վերջը ընկած ժամանակահատվածում։ Այս տարի Սբ․ Սարգսի տոնը նշվելու է Փետրվարի 15-ին։ Տոնը սկսվում է նախօրեին երեկոյան հատուկ եկեղեցական արարողություններով, իսկ հաջորդ օրը՝ Սուրբ Պատարագով։
Սբ․ Սարգսի տոնի ժողովրդական ավանդույթները
Սուրբ Սարգսի տոնն ուղեկցվում է բազմաթիվ գեղեցիկ սովորություններով՝
Աղաբլիթի ծեսը – Երիտասարդ աղջիկները տոնի նախօրեին` քնելուց առաջ պատրաստում են աղի բլիթ (աղաբլիթ), որը պետք է ուտեն՝ առանց ջուր խմելու, հույս ունենալով, որ գիշերը իրենց ապագա ամուսինը երազում ջուր կտա խմելու։
Սուրբ Սարգսի բարեխոսությունը սիրահարներին – Ըստ ժողովրդական հավատալիքների, եթե սիրահարները այդ օրը հանդիպեն եկեղեցում և միասին աղոթեն, ապա նրանց սերը կլինի հավերժական։
Սուրբ Սարգսի ձիու պայտի հետքը – Տոնի նախօրեին երիտասարդներն ու սիրահարները փոխինդ կամ ալյուրով լցված մատուցարան են դնում տան տանիքին կամ պատշգամբին՝ հավատալով, որ Սուրբ Սարգիսը գիշերը հրեշտակների ուղեկցությամբ կանցնի, իսկ նրա սպիտակ ձիու պայտի հետքը կմնա փոխինդի վրա, ինչը համարվում է հաջողության, երջանկության և սիրո երազանքի կատարման նշան։
Տոնի նշումը եկեղեցում
Ամենայն Հայոց Գարեգին Բ հայրապետի առաջնորդությամբ Ս. Սարգիս զորավարի տոնը հռչակվել է Երիտասարդների օրհնության օր: Այս օրը Հայ Առաքելական Եկեղեցին տոնին նվիրված հատուկ պատարագ է մատուցում, որտեղ հավատացյալները խնդրում են Սուրբ Սարգսի բարեխոսությունը՝ խաղաղության, սիրո և երջանկության համար։
Սուրբ Սարգսի տոնը ոչ միայն կրոնական, այլև ազգային ու մշակութային մեծ նշանակություն ունի։ Այն սեր, հավատարմություն, հույս և բարի նպատակներ խորհրդանշող տոն է, որը հայ երիտասարդների համար դարձել է սպասված և ոգեշնչող միջոցառում։
