Գրիգորաշեն եկեղեցի

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ ԱՅՑԵԼՈՒՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

Վայրը՝ Գտնվում է Արագածոտնի մարզի Արագածավան գյուղից 5 կմ արևմուտք՝ Ախուրյան գետի կիրճի ձախ ափին։
Կոորդինատներ: 40°26'45" հս.լ., 44°11'30" արև.ե.
Ժամանակաշրջան։ 7-րդ դար
Այլ անվանումներ` Սուրբ երրորդություն եկեղեցի, Կարմիր վանք

ԱԿՆԱՐԿ

Սուրբ Երրորդություն (Գրիգորաշեն) եկեղեցին հայկական ճարտարապետության բացառիկ նմուշ է, որը կառուցվել է 7-րդ դարում և պատկանում է բազմաբսիդ, կենտրոնագմբեթ եկեղեցիների շարքին։ Այն հանդիսանում է Հայաստանի եկեղեցաշինության վեցաբսիդ կառուցվածքով երկու կանգուն օրինակներից մեկը (մյուսը՝ Շուշանիկ Վանք, Բագարան, 9-րդ դար) ։ Եկեղեցին կառուցված է դեղնակարմրավուն, սրբատաշ տուֆ քարից՝ արտացոլելով 4-7-րդ դարերի հայկական ճարտարապետության հիմնական տարրերը։ Եկեղեցու մասին պահպանված պատմությունները նշում են, որ այն ծառայել է ոչ միայն որպես աղոթավայր, այլև որպես համայնքի հոգևոր միասնության և մշակութային զարգացման կենտրոն։

ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Չնայած իր համեմատաբար փոքր չափերին, եկեղեցին աչքի է ընկնում իր հարուստ զարդաքանդակներով և բացառիկ կերտվածքով: Եկեղեցու թմբուկի հյուսիսային պատուհանի պսակի վրա հիշատակված է ճարտարապետի անունը՝ Գրիգոր, ինչն էլ առիթ է հանդիսացել եկեղեցին կոչելու Գրիգորաշեն:

Նյութեր և կառուցվածք: Եկեղեցին կառուցված է տեղական տուֆ քարից՝ համատեղելով կարմրավուն և մոխրագույն երանգներ և ունի ուղղակնյուն հիմքով խաչաձև գմբեթավոր կառուցվածք։

Գմբեթ և Թաղեր: Եկեղեցու գմբեթը կղմիդրածածկ է՝ երկաստիճան քիվերով և ունի կիսագնդաձև ձև և հենված է տրոմպների վրա, իսկ թաղածածկը հիանալիորեն ներդաշնակվում է շենքի ամբողջական կառուցվածքին։

Պատերի հաստություն։ Պատերը գերազանցում են 1 մետր հաստությունը՝ ապահովելով կառույցի ամրությունը։

Մուտք և Որմնախորշեր: Արևմտյան մուտքը ձևավորված է 5-6-րդ դարերին բնորոշ եռանկյունաձև ճակտոնով ու որմնասյուներով։ Արտաքին պատերին կան եռանկյունաձև ու կամարակապ քառանիստ որմնախորշեր, իսկ պատուհանների եզրերը զարդարված են գծային կամարներով։

Զարդանախշեր: Եկեղեցու մուտքի կամարների և պատուհանների շուրջը կան խաչքարեր և երկրաչափական զարդանախշեր։ Առանձնահատուկ ուշադրություն է գրավում հարավային մուտքի վերևում գտնվող խաչի քանդակած տեսարանը։ Տաճարի ներսում պահպանվել են հին որմնանկարների հատվածներ, որոնք ցույց են տալիս հայկական քրիստոնեական արվեստի նրբագեղությունը։

ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄ

Գրիգորաշեն եկեղեցին, չնայած իր դարավոր գոյությանը, առայսօր պահպանել է իր հիմնական կառուցվածքային և գեղարվեստական առանձնահատկությունները։ 20-րդ դարում կատարվել են վերականգնողական աշխատանքներ՝ եկեղեցու քարերի ամրապնդման և տարածքի բարեկարգման նպատակով։

ՏԵՂԱԿԱՆ ԱՎԱՆԴՈՒՅԹՆԵՐ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒԹ

Հայկական եկեղեցիների կողքին հաճախ կառուցվում էին աղբյուրներ, որոնք ծառայում էին թե՛ որպես ջրի մատակարարման հիմնական միջոց, թե՛ որպես սուրբ վայր՝ մաքրվելու և օրհնվելու համար։ Գրիգորաշեն եկեղեցու մոտակայքում ևս կա մի աղբյուր, որը, ըստ տեղացիների, համարվում է սուրբ և բուժիչ հատկություններով:

Վանքը գտնվում է խիտ անտառի մեջ և բարդ է գտնել առանց տեղացիների կամ ուղեկցորդների օգնության, ինչն ավելացնում է վայրի խորհրդավորությունն ու նվազեցնում մարդկային գործունեության բացասական ազդեցությունները։ Այս վայրը կատարյալ է նրանց համար, ովքեր սիրում են ուսումնասիրել անտառներում թաքնված հնագույն գանձեր: